Šabac je tokom Prvog svetskog rata strahovito stradao. Stanovništvo je prepolovljeno, a gotovo sve zgrade su oštećene ili uništene. Zbog izuzetnog stradanja u ratu Šabac je dobio naziv “Srpski Verden”, prema francuskom gradu Verdenu koji je zbog žestokih borbi u poptunosti razrušen, ali koji predstavlja i ponos Francuske zbog prkosnog otpora.
Tragove austrougarska vojska ostavila je i po gradskim naseljima u Loznici i Šapcu. Doktor Arčibald Rajs boravio je u Šapcu od 22. do 24. oktobra i ovako opisuje sliku koju je video:
“Grad su još uvek bombardovali Austrijanci. Centar grada je skoro potpuno razoren običnim granatama i zapaljivim projektilima. Gradska četvrt uz obalu Save je posebno stradala… Fasada i zvonik glavne crkve ozbiljno su oštećeni… Šabac nije bio samo ozbiljno izložen bombardovanju, već su ga neprijateljske trupe potpuno opljačkale dok su kroz njega prolazile… U Loznici sam primetio istu žestinu razaranja koja me je već pogodila u Šapcu… Vojnici austrijske vojske zapalili su bezbroj kuća. Kako u gradu tako i u selu… U vreme moje istrage i to samo u četiri sreza šabačkog okruga zapaljeno je 1658 zgrada: 232 u pocerskom srezu, 457 u mačvanskom srezu, 228 u azbukovačom srezu i 741 u jadarskom srezu. Skoro sve kuće su seoske. Kao posledica ovih požara 1748 porodica iz ova četiri sreza dovedeno je do krajnjeg siromaštva”, navodi se u izveštaju.
Dokumentujući događaje, istoričar Ivan Dosković pripremio je izložbu “Šabac 1918 – 1938.” u povodu obeležavanja 100. godišnjice od oslobođenja Šapca u Prvom svetskom ratu i završetka Prvog svetskog rata. Izložba ilustruje obnovu porušenog grada i oživljavanje gradskog života.
“Obnova Šapca je u početku išla dosta sporo, zbog nedostatka materijalnih sredstava, organizacije nove države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a potom i zbog Velike ekonomske krize. Ipak, Šabac je do 1938. godine u potpunosti obnovljen. Takođe, u ovom periodu je promenio i svoj karatker. Od pograničnog grada koji je bazirao svoju ekonomsku moć na spoljnoj trgovini, Šabac izgradnjom HI “Zorka” postaje industrijski grad, a sama HI će ostati glavni oslonac razvoja grada u celom 20. veku”, navodi Ivan Dosković, autor izložbe “Šabac 1918 – 1938.” koja je postavljena na gradskom trgu.
Sve radnje su ispražnjene i uništene. Uzalud se traži kuća koja je ostala netaknuta. Sve što nije moglo da bude odneto, upropašćeno je, napisao je između ostalog Anri Barbi, francuski novinar i književnik. Džon Rid, američki dopisnik iz Srbije, zapisao je da su osvajači uzeli platna od lana, slike, dečje igračke, nameštaj i da su svoje konje smestili u spavaćim sobama otmenih kuća.
Izložba je podeljena u nekoliko celina koji ilustruju ovih dvadeset godina. Od razrušenog grada do izgradnje moderne industrije. Za izložbu je korišćena arhivska građa koja se čuva u Međuopštinskom istorijskom arhivu “Šabac”, a relevantna je za ovaj period.
“Pre svega korišćena je Zbirka razglednica i fotografija pod nazivom RF, zatim korišćeni su popisi stradalih Šapčana u Prvom svetskom ratu. Značajna građa u vezi sa ratnom odštetom se čuva u fondu Šabačkog suda, kao i fondu Gradskog poglavarstva koji je korišćen i za planove obnove i infrastrukturnog razvoja grada. Veliki broj arhivalija korišćenih za izložbu nalaze se u Zbirci poklona i otkupa, pre svega u vezi sa znamenitim Šapčanima. U delu izložbe o javnom zdravlju korišćena je arhivska građa šabačke bolnice. Gradski život je ilustrovan pre svega kroz građu brojnih šabačkih građanskih i prosvetnih udruženja, Fonda Šabačke narodne knjižnice i čitaonice, Vukovog odbora, zatim Zbirka plakata”, ističe autor Ivan Dosković.
Rad na izložbi je trajao od početka juna do sredine oktobra. Urađen je odabir građe koja najbolje ilustruje ovaj period, osmišljavanje koncepta izložbe, odabir grafičkog rešenja. Građa je odabrana kako bi što bolje predstavila i ilustrovala period i odeljke.
