Na mestu jednog od najvećih šabačkih naselja Benska bara, u ne tako davnoj prošlosti grada, nalazilo se ogromno vodeno prostranstvo. Bara se prostirala na skoro 13 hektara, od gradskog parka sve do Jevrejskog groblja. Ova vodena površina imala je bogat prirodni i životinjski svet, a o njenoj veličini i dubini govori i podatak da se sin čuvenog oficira Petra Grozdića u njoj udavio 1932. Za nasipanje Benske bare bilo je potrebna ogromna količina zemlje, a naselje je nastalo zahvaljujući urbanističkom planu iz 1964. godine.
Bara kod Velikog parka
Poznavaoci geoloških prilika u ovom kraju tvrde da je pozicija Šapca bila pogodna pretežno za vojne desante zbog prilaza Savi, a Sremska Mitrovica ima bolji položaj u smislu naseljivosti. Dok je Mitrovica imala jasan teren do same Save, Šabac je od reke delio prostor ispunjen barama, koje su onemogućavale obrađivanje i naseljavanje. O tome svedoče zapisi čuvenog šabačkog geologa i antropologa Ljube Pavlovića.
“Šabac je ponikao na onom mestu gde nije trebalo. Da je mesto za veće gradsko naselje, našli bi ga Rimljani, a ne bi osnivali na drugom mestu. Današnja Mitrovica ima preimućstvo nad Šapcem, ima zdrav podignut teren i do same Save. (…) „Šabac sultan Sulejman nije podigao 1470. za naseljivanje nego za svoje vojne operacije. Sava je u to doba bila plovna do Šapca i kralj Matija održao je veliku bitku na vodi s Turcima, gde je Sulejman pobedio, iz Šapca isterao, grad porušio i Mačvu u svojoj vlasti zadržao. Docnije su Turci podigli grad i preko njega 1521. prešli u Srem, uzeli Zemun i Beograd otkuda je i Mačva tada postala njihova.”
Ulaz u Besnku baru iz ulice Cara Dušana (Foto. D. Čvorić, septembar 1975. godine, Međuopštinski istorijski arhiv)
Nakon oslobađanja grada 1807. Šabac je postao stecište stanovništa koje je dolazilo sa svih strana. To je zahtevalo širenje teritorije grada i reorganizaciju samog gradskog jezgra. U to vreme Šabac je imao tri kraja – grad s poljanom, Novu čaršiju, odnosno Bair, i Kamičak. Ove naseljene delove presecale su tri velike bare Oveljača, Benska bara i Begli bara, koje se postepeno, dugi niz godina, isušuju, nasipaju i prilagođavaju potrebama življenja. Adaptira se i Kamičak i kanalima usmerava ka Savi.
Detalj iz ulice Cara Dušana (Foto. D. Čvorić, septembar 1975. godine, Međuopštinski istorijski arhiv)
Teško je zamisliti da se na mestu danas urbanog dela grada nekada moglo nastradati. U mutnim vodama Benske bare 1932. godine život je izgubio šesnaestogodišnji Branislav Grozdić, sin Petra Grozdića, znamenitog oficira srpske vojske, učesnika Cerske bitke. Tragediju o davljenju Grozdića i njegovog druga Danila Kovačevića zabeležio je Šabački glasnik: „Momci g. Braće Svjekovski stolara ovde: Svetislav Jovanović, Stojan Maletić, Branko Grozdić i Danilo Kovačević, bravarski radnik poranili su i dočekali Đurđevsku zoru, pa kao obično hteli su da naseku zelenilo da nakite domove. Ali kako park od Kralja Aleksandra ulice razdvaja velika bara uzmu čamac g.g. Svejkovski u nameri da dođu do parka. Pošto su prešli u park i nabrali zelenila pređu istim putem natrag. Na 10 metara od obale iz čamca ispadne Brana Grozdić, kada je pao u vodu uhvati se za čamac u nameri da u njega uđe. Ali se u tom momentu čamac prevrne i iz njega ispadnu ostala trojica. Dvojica momaka nekako dođu do ograde koja je bila u blizini, a Brana i Danilo se utope“.
Ulica Milana Belovukovića (Foto. D. Čvorić, septembar 1975. godine, Međuopštinski istorijski arhiv)
Benska bara prostirala se od gradskog parka do Kajmačalanske ulice i Jevrejskog groblja i zauzimala je površinu 12,60 hektara. Prema proceni iz 1961. za njeno nasipanje bilo je potrebno 280 hiljada kubika zemlje.
Naselje Benska bara osmišljeno je Generalnim urbanističkim planom iz 1964. godine, a koji su uradili beogradske arhitekte Uglješa Bogunović i Slobodan Janjić – rođeni Šapčanin, značajan i jer je projektovao Hotel “Sloboda” i Novu robnu kuću. Ova velika arhitektonska imena projektovala su i toranj na Avali, zgradu Politike, Skadarliju.
Plan je urađen u stilu moderne čiji su osnovni principi kompletno negiranje tradicije, prošlosti i istorije. Upravo iz stilskih razloga pomenuti plan je predviđao rušenje celog centra grada, ali nije u potpunosti sproveden.
Benska bara danas (Foto: J. Gubelić)
Jedna od prvih bara, Oveljača, još je početkom 19. veka zatrpana i naseljena. Ona je zauzimala centralni deo grada i delila njegova tri kraja. Bair je po rubovima bio uz Oveljaču, dok se Kamičak nalazio na zapadnoj strani bare. Evo šta je Ljuba Pavlović zabeležio o jednoj od najvećih vodenih prostranstava u gradu: „Kao najveći čir na telu tadašnjeg Šapca bila je bara Oveljača, koju sud opštine šabačke te iste godine po planu i proračunu svoga sugrađanina Jovana Manojlovića odvede i iscedi u Savu, tako da se ona od toga doba nije nikada više javljala u gradu. Oveljača je bila duboka i prostrana bara, puna ribe, ptica i na mestima se kosila, ali je ipak pored svih prihoda morala se uništiti. Ona je i posle dala još veće prihode time što su joj znatni delovi pretvoreni u naselja, a drugi u polja i šume“.
Od bare do modernog naselja (Foot: J. Gubelić)
Veliko komunalno pitanje starog grada bilo je oslobađanje Šapca od bara. Pored Benske bare i Oveljače koje su se pružale sredinom grada i sve do Jevrejskog i Donjošorskog groblja, od fabrike Zorka, ka Mišaru, pa sve do Letnjikovačkog kanala nalazila se Begluk ili Begli bara. Sve tri bare su, sa ciljem širenja teritorije grada i omogućavanja naseljavanja stanovništva, presečene i kanalima svedene u Savu.
