Za nama su još jedne konjičke svečanosti, a svi smo bili svedoci posebne atmosfere koja u Šapcu vladala za vreme njihovog trajanja. Šta je to što Šapčane i goste sa brojnih strana okuplja na jednom mestu?
Prvi put u Srbiji su u dvorištu Jevremovog konaka u Šapcu zapregnute kočije sa dva bela konja. I sam je bio izvanredan jahač, iako je imao problema pri hodanju, nakon zatočeništva u Beogradskoj tvrđavi. Veruje se da je gospodar Jevrem bio prvi u Srbiji kod koga su se u konjušnici mogle videti jasle od mermera u obliku školjke.
Kao početak konjičkih trka u Šapcu, ali i u Srbiji navodi se 1820. godina.
Po narodnom predanju, prva organizovanija i značajnija trka, održana je u Šapcu oko 1820. godine, u vreme kada je Šabac, pod upravom Jevremovom, doživljavao svoj veliki uspon. Staza je bila „od kafane Đoke Sokinog do šabačke bijele kaldrme“. Distanca je iznosila oko šest kilometara. Tom prilikom pobedio je Jovo Bojanić, a drugi je bio čuveni džambas Topuz Cjeribaša – navodi Mihailo Sretenović u svojim beleškama Kroz Mačvu.
Već 1829. godine gospodar Jevrem je u čast rođenja sina Miloša zakazao trku konja i veliku gozbu. Ovaj događaj zabeležila je šabačka štampa:
Najlepša i najznačajnija zabava u programu toga veselja, bile su trke konja, na koje su podolazili takmičari iz raznih mesta Srbije i Bosne. Ta trka je priređena na mestu, gde je kasnije bilo trkalište Drinosavskog kola jahača Knez Mihailo, samo što je trkališna staza bila mnogo duža i sasvim prava. Polazak je bio od velikog mosta kod Drenovca, drenovačka ada, a dolazak na onom mestu, gde je nekad bila opštinska gostionica, kod parobrodske stanice. Na mestu pobodnog stuba, bili su razapeti mnogi šatori, za goste-gledaoce, međ’ kojima je bilo i dosta Turaka. U nekim šatorima pekla je se kava. Mnogi trgovci iz Valjeva i Šapca i veliki broj naroda iz sela, iz šabačkog okruga prisustvovao je toj viteškoj svečanosti. Od čuvenih ljudi za koje znamo, behu podolazili: Prota Nenadović, Boško Tadić i Nikola Lunjevica – pisalo je u Malim novinama.
Šabac je već u prvoj polovini 19. veka prednjačio po broju konjskih grla po glavi stanovnika. Shodno tome, prvi konjički klub u Srbiji osnovan je ovde. Zaslugom uglednih Šapčana – Pante Kurtovića i njegovog brata Milosava, na Đurđevdan 1888. godine, osnovano je Kolo jahača Knez Mihailo, a 1890, menja naziv u Drinosavsko kolo jahača Knez Mihailo. Prva trka imala je trasu od Dumače do Šapca, dužine od oko 5 kilometara. Cilj je bio pred konakom gospodara Jevrema Obrenovića.
– Trke počinju da se održavaju kod savskog pristaništa – odmah iza Đumruka. Mesto kasnije,dobija naziv Mihailovac – današnje vašarište, po Kolu jahača. Na ovom mestu trke su održavane gotovo 40 godina. U drugoj godini od svog osnivanja, trkalište je počelo da se uređuje. Žitelji, ne samo Šapca, nego i dalje i bliže okoline, oduševljeno su prihvatili ove manifestacije – kaže Nenad Jovanović, autor opsežne studije o istorijatu konjičkog sporta u našem kraju Konjarstvo u Šapcu od vremena gospodara Jevrema do Eldorada, objavljene u četvrtom broju Časopisa za kulturu i umetnost KOD 21.
(Izvor: KOD 21, br.4; Fotogram Nenada Jovanovića, prema slici engleskog umetnika DŽ. F. Heringa)
Kolo jahača dobilo je svoj list 1889. godine, koji je beležio sve važne događaje u vezi sa konjičkim sportom.
– Istorijske činjenice govore da je prvo kolo jahača u Srbiji osnovano upravo u Šapcu 1888, a ne — kako se u savremenoj prestoničkoj javnosti i nekim medijima smatra — da je do toga došlo u Beogradu 1890. godine, osnivanjem Dunavskog kola jahača Knez Mihailo – tvrdi on.
Na Trojice 20, 21. i 22. maja 1890. godine, zahvaljujući opštini šabačkoj Kolo jahača Knez Mihailo organizovalo je proslavu i velike konjičke trke u čast stogodišnjice od rođenja Jevrema Obrenovića. Prvog dana proslave, 20. maja, u Šapcu su boravile najvažnije ličnosti ondašnje Srbije: kralj Aleksandar, kralj Milan, mitropolit Mihailo, kraljevski namesnici i ministri, predsednik Narodne skupštine Nikola Pašić i drugi.
– Grad je bio najsvečanije ukrašen zastavama i zelenilom, naročito ulica koja je vodila ka pristaništu. Na tvrđavi su pucali topovi; sve je bilo spremno za veliku proslavu. Goste je trebalo što bolje dočekati i smestiti, a Šapčani su po tome bili čuveni – priča Nenad Jovanović.
Uspešne konjičke trke u Šapcu uticale su na stvaranje drugih konjičkih društava u Srbiji, a od 1892. godine, Vitez postaje zvanični list svih konjičkih klubova Srbije.
Posle ovoga Šabac dobija pastuvsku stanicu, sa velikom štalom, upravnom zgradom, stanovima i drugim manjim objektima, a trke su učestale sve do rata.
– Za 25 godina postojanja Drinosavsko kolo jahača Knez Mihailo imalo je veliki uticaj na razvoj konjičkog sporta u Šapcu i široj okolini, pa i u celoj Srbiji. Međutim, rat koji je trajao četiri godine, opustošio je Šabac i Podrinje. Prema nekim podacima, Podrinje je u ovom ratu izgubilo 32000 konja, pa na trke niko nije ni pomišljao – objašnjava autor studije.
U ratu je sasvim uništeno i trkalište na Mihajlovcu. U borbama su sasvim razrušene tribine, drvene konstrukcije, pastuvska stanica, živi fond, zgrade i sav inventar. U međuratnom periodu na lokaciji nekadašnjih Grmića — između okružne bolnice i igrališta FK Mačve, grad je poklonio konjarima nov prostor za novo i moderno trkalište.
– Izgradnja hipodroma trajala je dve godine. Kompleks je obuhvatao prostor od 35 hektara. Velika tribina imala je 1000 sedišta, mesto za stajanje i posebne lože: sudijska i počasna. Novi hipodrom svečano je otvoren 18. septembra 1927. godine – priča.
Šabački glasnik je 1931. godine, o hipodromu koji je tada bio među prvima u zemlji, pisao: Na trkalištu je za trke bilo sve prelepo uređeno, i hipodrom zauzima prvo mesto među hipodromima u našoj zemlji. Ne bi se mnogo preteralo, kada bi se ponovile reči jednog odgajivača sa strane, koji je prilikom jedne svoje posete šabačkom hipodromu rekao: — Pa, ovo izgleda kao da sam u Engleskoj, recimo u Liverpulu ili u Epsomu.
U periodu od 1921. do 1941. godine održavala su se barem po dva trkačka sastanka godišnje, sa obaveznim izložbama konja. Klupska slava Sv. Đorđe obnovljena je 6. maja 1938. godine, i tom prilikom osvećena je nova zastava Kola, poklon kralja Petra II Karađorđevića.
U predratnom periodu, grla iz šabačkog kraja izdvajala su se po svom kvalitetu. Od 1937. godine, kao vrlo uspešan jahač iz našeg kraja, pojavljuje se Milorad Ličanin iz Maova, koji pred sam Drugi svetski rat postaje jedan od najboljih džokeja u našoj zemlji, legenda beogradskog hipodroma.
Za vreme okupacije konjičkih trka nije bilo, šabački hipodrom korišćen je za različite namene i uništeno je 60 odsto konjskog fonda.
– Posle Drugog svetskog rata, prestalo je sa radom i Drinosavsko kolo jahača. Godine 1950. u zgradi današnje Više poljoprivredne škole osnovan je Klub za konjički sport Sava, kasnije: KK Sava, koji je postojao sledećih pedesetak godina. Zahvaljujući ljubavi prema konjima i trkama, mnogi domaćini uspeli su da ovaj sport spasu od propadanja – zaključuje Jovanović.
Do 90-ih godina prošlog veka, sjajne rezultate u Šapcu i izvan njega, postizala su grla: Alžir Berića iz Maova, Galipoljka Marjanovića iz Štitara, Šapčanka Stefanovića i Srećka Đurića iz Šapca, Sarajka braće Maletića i Kiva braće Ignjatovića iz Majura, Kasandra Nikolića iz Kormana, Mačvanin i Madrid Tadića iz Šapca, Kadet šabačkog advokata Rada Lekića.
Od 1990. do 2000. godine, šabačkim i hipodromima Srbije vodeći su: Eden i Kenej štale Agro-bend, Safir, Dragana Ikonića, Aska i Guarnari, Rada Markovića, Pasat, Svetislava Kostića, i drugi. Po mišljenju najvećih autoriteta za galopski sport u Srbiji, Eden je bio najbolji šabački konj 20. veka – šampion Jugoslavije 1998. godine.
Veliko konjičko takmičenje Šampionat balkanskih zemalja, održan je u Šapcu 1983, a od 2000-e godine, do danas, grla sa šabačkog hipodroma imala su najbolje rezultate u istoriji.
– Šabac je svojim Hipodromom postao Eldorado za jedan od najotmenijih sportova na planeti. Prvi put u istoriji dugoj 93 godine, otkako se trči Srpski galopski derbi, Šabac je imao pobednika 2015. godine – konj Eldorado – ističe on.
Prvi sportski događaj u svetu – Novogodišnje konjičke trke od 2002. godine svakog prvog januara tačno u podne odigrava se na šabačkom Hipodromu. Godine 2008. iz Beograda je u Šabac premešten Memorijal Kralja Aleksandra, a zahvaljujući ovom galopskom spektaklu, 2012. godine, u Šapcu su ustanovljene Šabačke konjičke svečanosti u trajanju od dva dana. Posebna osobenost ovog festivala konjičkog sporta je izbor za Ladies Day, dan posvećen ženama kao na svim značajnim konjičkim festivalima širom sveta. Tom prilikom, pred mnogobrojnom publikom, bira se dama sa najlepšim šeširom, šarmom i stajlingom.
Izvor: Časopis za kulturu i umetnost KOD 21
Nenad Jovanović: Konjarstvo u Šapcu od vremena gospodara Jevrema do Eldorada
Iz serijala NASLEĐA TRAG. Projekat je sufinansiran iz budžeta Grada Šapca. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
