Gradu Šapcu je 8. jula 1920. godine svečano uručeno francusko odlikovanje “Ratni krst” za heroizam i stradanje njegovog stanovništva u Prvom svetskom ratu. Zbog velikih stradanja Šabac je odlikovan sa tri ordena – Francuskim ratnim krstom sa palmom, Čehoslovačkim ratnim krstom i Karađorđevom zvezdom, a, kao pandan slavnom francuskom gradu, nazvan je “Srpski Verden”.
Predaja francuskog Ratnog krsta sa palminom grančicom gradu Šapcu 8. jula 1920. godine
Šabac i Mačva su 1914. i 1915. pretrpeli velika razaranja i masovne ratne zločine od strane austrougarske vojske.
Stanovništvo Šapca i okoline pretrpelo je velike ljudske i materijalne žrtve. Grad je u trenutku oslobođenja 31. oktobra 1918. godine bio strahovito razoren. Materijalna šteta iznosila je, prema proceni stručnjaka, 200 miliona tadašnjih dinara. Broj stambenih objekata prepolovljen je – sa 3000 stanova pre rata na svega 1300 mesta stanovanja. Seosko stanovništvo pretrpelo je takođe velike gubitke zbog razaranja kuća, ekonomskih zgrada, pljačke stoke, poljoprivrednog inventara i pokućstva.
Razrušena crkva posle Prvog svetskog rata
Niko nije u potpunosti izvršio popis poginulih, ubijenih i nestalih, ali prema poređenju popisa stanovništva iz 1910. i 1921. godine, smanjenje stanovništva u ovoj dekadi iznosilo je 50.344 ljudi, a u podrinskom okrugu 95.331 stanovnika.
Šabac se veoma sporo i dugo oporavljao u posleratnim godinama jer nije bilo novca, potrebnog za ulaganje u infrastrukturu i industriju.
Razrušena Krsmanovića kuća posle Prvog svetskog rata
O stradanju Šapčana pisali su, između ostalih, švajcarski kriminolog i forenzičar Arčibald Rajs, kao i čuveni novinari Anri Barbi i Džon Rid.
Barbi, francuski novinar i književnik, ratni dopisnik francuskih žurnala sa srpskog ratišta za vreme balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, ovako je video razoreni Šabac:
“Već kod prvih kuća jasno je da je grad razoren. U glavnim ulicama, na kojima se još vide barikade koje je neprijatelj sagradio od najrazličitijeg materijala: maltera, gipsa, od kreveta, nameštaja, uzalud se traži kuća koja je ostala netaknuta.
Krovovi su probijeni i na njima je ostala samo poneka greda, koja nestabilno visi na delovima maltera. Razbucani zidovi liče na pozorišne scenografije. Vrata su izvaljena; prozori razlupani i izbačeni iz ležišta, naginju se napolje i prete da će ispasti”.
Sve radnje u Šapcu su bile ispražnjene i uništene. Sve što okupator tokom bega nije mogao da ponese upropašteno je. Neprijatelj je iz banaka uzeo gotovinu, vrednosti i uništio knjigovodstvo.
O stepenu mržnje austrougarske vojske govori i zapis Rida, tadašnjeg američkog dopisnika iz Srbije.
“Svoje konje su smestili u spavaćim sobama otmenih kuća. U privatnim bibliotekama sve su knjige bile razbacane po podu u prljavštini, pažljivo pokidane iz svojih korica. Nisu ovako postupili samo sa nekim kućama – već sa svakom kućom”, svedočio je Rid.
Barem neka uteha je što se grad opet izdvojio u Srbiji, ali sada po stradalaštvu, i po svoja tri jedinstvena ordena dobijena za ratne zasluge: francuski Ratni krst sa palmom (1920.), čehoslovački Ratni krst (1925.) i Karađorđevom zvezdom.
