U Srbiji je danas sačuvano oko 50 crkava brvnara. Jedinstvena arhitektonska baština nastala kao rezultat bogatog nasleđa narodnog graditeljstva, i pored rušenja i spaljivanja, opstala je u Podgorini, u selu Skadar kod Pecke.
Posvećena Vaznesenju Gospodnjem, podignuta je oko 1720. godine od strane doseljenika iz okoline Skadra na Bojani, koji su i dali ime mestu. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od velikog značaja.
Istorija
Prema predanju crkva postoji još od 17. veka. Za to vreme više puta je paljena i uništavana od strane Turaka. Od turskih razaranja sačuvano je nekoliko starih relikvija među kojima su ikona Sv. Georgije ubija aždahu, rad slikara Petra Nikolajevića Molera, ikona Presvete Bogorodice i kandilo od livene bronze. Spoljašnjost crkve je ukrašena sa šest lepo dekorisanih stubova i izrezbarenim vratima sa zapadne strane. Crkva je obnovljena 1978. godine.
Izgled i značaj
Izgrađena od brvana, u vreme kada je drvo bilo najdostupniji materijal, svojom lepotom i jednostavnošću crkva u Skadru nikog ne ostavlja ravnodušnim. Tu je i smeštena, tik uz krošnje stoletnih šuma Podgorine.
Sagrađena u skrovitom mestu omogućavala je miran duhovni život, a prema usmenom predanju ovde nekada davno ovde je bio manastir sa mnogo monaha. Njena izgradnja vezuje se za seobu porodica iz Albanije od kojih je kasnije nastalo celo selo Skadar.
– Nastanak Skadra i podizanje crkve vezuje se za dolazak srpskih doseljenika iz današnje Albanije iz okoline grada Skadra. Kako to narodna tradicija govori na prostor Skadra doselili su sveštenik Trifun i dvojica seljaka Đerman i Matija. Upravo od njih potiču i sve današnje porodice u Skadru. Mnogi kasnije sveštenici u crkvi poticali su sve do početka 20. veka upravo od sveštenika Trifuna – navodi Saša Perić, kustos Muzeja opštine Osečina.
Hroničar Radomir Popović navodi da je još „Ljuba Pavlović zapisao svoj razgovor koji je imao sa Tomom Popovićem, poslednjim sveštenikom iz porodice sveštenika Trifuna. Po tom kazivanju koje je prenošeno usmeno, s kolena na koleno, bez navođenja tačnih datuma i godina, pomenuta porodica je u opštem pokretu seobe krenula iz sela Drača, ispod ušća reke Drim u zaliv Sveti Jovan (Sen Tjovani) i došli su najpre u okolinu grada Skadra (sva ova mesta su danas u državi Albaniji). Kada se desio taj pokret nije nam poznato. Kod Skadra se nisu dugo zadržali već su sa stokom i svojim narodom došli u blizinu Plava, na izvor reke Lima. Tu su se takođe zadržali malo vremena da vide kuda će dalje da idu. Spustili su se niz reku Lim do Berana a odavde dođu u neko selo u Pljevaljskom Polju. Tu se, kaže se dalje, susretnu sa jednim sveštenikom koji im je preporučio da idu u manastir Raču ukraj Drine. Od manastira Rače su opet upućeni u selo Carinu. Verovatno su se spustili niz Drinu, zatim rekom Ljuboviđom a potom preko Proslopa dođu u Carinu. U selu su zatekli sledeće porodice koje su tu već živele: Bubičići, Raosavljevići, Mirčetići i Brajići. Leleci su došli posle njih pošto se u istom pripovedanju kaže da je sveštenik Trifun opojao starca Leleka koji ih je doveo u Carinu iz Hercegovine, ispod Mostara, a Lelek se zvao Nikodim i sahranjen je pored puta na Grobovima u Skadru. Trojica braće su se naselili u Carini u onom delu koji se danas zove Skadar, a ovo ime su dali selu po izgledu na Skadar, kad iz Skadarskog jezera izbija reka Bojana. Prateći tok istog pričanja kaže se dalje da je svešteniku Trifunu pošlo za rukom da podigne crkvu koja se i danas nalazi na istom mestu“, piše Radomir Popović.
Gradili su je majstori iz Osata, iz današnje Bosne i Hercegovine, koji su u to vreme upošljavani u Podgorini kao vrsni graditelji. Da su bili majstori svog zanata vidi se po svodu od dasaka, izrezbarenim stubovima i prozorima izrezanim u brvnima. Pokrivena je hrastovom šindrom kuvanom u vosku.
Kako navodi protojerej-stafrofor dr Radomir Popović u svom istraživanju „CRKVA BRVNARA U SKADRU Hram Vaznesenja Gospodnjeg“ crkvu je podigao narod za svoje potrebe i ona je delila njegovu sudbinu kroz celu istoriju sve do danas. Prema opštim istraživanjima crkava brvnara u Srbiji ’’najstarije crkve brvnare nastale su tokom poslednje dve decenije 18. veka ili na samom početku 19. veka…” S obzirom na ovu konstataciju crkva u Skadru spada u red onih koje su ’’dobrim delom sačuvale svoj prvobitni izgled i konstruktivni sklop”. Pavle Vasić o crkvi u Skadru kaže da je ”dva puta paljena, jednom 1813, a pre toga, ma kada da je to bilo, proizlazi da je postojala u 18. veku. Spominju se dva sveštenika iz Carina 1740. i 1770, što znači da je takav tip crkava mnogo ranijeg datuma, svakako iz prve polovine 18 veka”, Azbukovica, zemlja, ljudi i život, Ljubovija 1985. godine“, navodi doktor Popović.
I pored rušenja i spaljivana, verni narod iznova i iznova obnavljao svoj hram.
-Danas u njoj su sačuvani neki od važnih starih predmeta i knjiga. Najvažnija je svakako ikona Svetog Đorđa koji ubija aždaju koji je lično naslikao čuveni Petar Nikolajević Moler krajem 18. veka. Takođe u njoj je sačuvana još jedna stara ikona s kraja 18. veka ikona Presvete Bogorodice čiji autor je autor nepoznati ruski ikonopisac. Jedno kandilo od livene bronze takođe je važan stari sačuvani predmet, brojne bogoslužbene i crkvene knjige iz davnih vremena takođe još uvek se nalaze u ovoj crkvi – ističe muzejski stručnjak Saša Perić.
Imala je veliku uloga za vernike ovog kraja, sve do podizanja hrama u Peckoj. U znak poštovanja prema svecu kom je posvećena, veliki broj meštana Pecke, Skadra i Carine, Spasovdan obeležava kao preslavu.
U publikaciji Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture navodi se da je o “crkvama brvnarama y Srbiji relativno malo pisano. One se uglavnom uzgredno pominju. Tako, na primer, Dimitrije Ruvarac objavljuje popis crkava Beogradske mitropolije oko 1735. godine, y kome se govori o većem broju drvenih crkava. Radoslav Grujić publikuje slične podatke. Crkve iz ovog i ranijeg vremena y Srbiji i Vojvodini pominje i dr Dušan Popović, opisujući narodni život i kulturne prilike, pretežno iz vremena austrijske okupacije. Joakim Vujić y svojim Putešestvijama nabraja mnoge crkve 1828. godine. Obrađujući sistematski sve arheološke spomenike i nalazišta y Srbiji, Arheološki institut Srpske akademije nauka publikovao je podatke i o crkvama brvnarama sa teritorije zapadne, centralne i jugozapadne Srbije. Osim crkava o kojima je pisao, tu se govori o brvnarama y Gorobilju, Dubu, Miličinici, Sevojnu, Sečoj Reci, Carini i Cvetkama. O ovim crkvama pisali su arh. Zdravković, dr Zora Simić-Milovanović, dr Ćopovuh—Ljubinković, R. Ljubinković, Zoran Tošić i dr Slobodan Nenadović, ilustrujući tekstove arhitektonskim crtežima i fotografijama”, navodi se u publikaciji Zavoda.
Drvene crkve – svedoci pravoslavne vere
Crkave od drveta čija je izgradnja u Srbiji započela još u srednjem veku, nisu sačuvane. Hroničar Teodosije, iz XIII veka, navodi da je Sava Nemanjić podigao veći broj seoskih crkvica. Pisac Domentijan je u XIII veku takođe pisao o toj delatnosti Svetog Save, a značajne podatke o srednjovekovnim crkvama brvnarama ostavio je i arhiepiskop Danilo, početkom XIV veka, koji kaže: „gde ne stiže da crkvu sazida, to zapovedi da je načine od drveta.“
Kako su Turci strogo zabranjivali svako ispovedanje hrišćanske vere pa tek kada je Austrija zavladala prostorom od Save i Dunava do Zapadne i Velike Morave, od 1718. do 1739. godine, počelo je podizanje ovih verskih hramova. Iz tog perioda najverovatnije datira i crkva u Skadru.
Projekat je sufinansiran iz budžeta Opštine Osečina. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
