Šabac od mraka do svetla čekao je četrnaest godina, da bi 1908. godine dvanaest uličnih fenjera zamenila elketrična centrala na Bairu. Iznad centra Šapca visila je velika lučna lampa koja je davala veoma jako svetlo. Stari Šapčani nazivali su je ,,bogl lampa“ na kojoj je električar često menjao izgorele grafitne elektrode.
Električna centrala na Bairu oko 1910. godine (Foto: Međuopštinski istorijski arhiv)
„Za osvetljenje kuća i ulica u Špacu u prošlom veku korišćene su sveće, a kasnije i gas, petrolej u lampama. Za osvetljenje ulica opština je 1869. godine postavila „12 udesnih fenjera, a od iduće budžetske godine zavešće još ovoliki broj fenjera“. Osim ovog, uličnog osvetljenja, u to vreme svaki kafedžija morao je imati ispred svoje radnje fenjer, koji je svetlio do zatvaranja lokala, a u gostionicama sa sobama za prenoćište fenjeri su goreli celu noć. Javne fenjere palio je s prvim sumrakom opštinski fenjerdžija, koji je nosio lestvice, kanticu sa gasom i sveću u svom fenjeru, kojom je palio ostale fenjere“, navodi se u Podrinskim novinama iz 1905. godine.
Poseban problem bio je mrak na putu od Baira do Savskog pristaništa. Zato su u šabačkim novinama objavljivani česti apeli fijakerista koji su putnike prevozili na pristanište za odlazak brodom u Beograd. Jedini objekat koji je imao vlastito električno osvetljenje još pre 1900. godine bio je hotel ,,Kasina“ u Gospodar Jevremovoj ulici. U dnu dvorišta nalazila se parna mašina koja je pokretala generator električne struje napona 110 volti. Pored parne mašine bio je ozidan dimnjak visine oko 10 metara čiji su ostaci ostali sačuvani do oko 1930. godine dok je kafana delimično porušena u Prvom svetskom ratu.
Hotel ,,Kasina“ jedini imao električno osvetljenje (Foto: Narodni muzej Šabac)
O uvođenju električnog svetla u Šapcu, o podizanju električne centrale, pomišljalo se još poodavno. Krajem 1884. godine u šabačkoj štampi javnjeno je „kako će Šabac uskoro dobiti električno osvetljenje“, da je čak i konkurs za taj posao raspisan. Odmah zatim došao je predlog „ da bi trebalo da se osvetle i oba druma što vode na ćumruk i pristanište, a ne kao do sada što drum koji vodi iz ulice kralja Milana nije nijednim fenjerom osvetljen“. Međutim, prošlo je više od deset godina dok su lepe želje i ostvarene.
Šabac 1910, centar grada (Foto: Narodni muzej Šabac)
Godine 1907. započeta je , da bi 1908. na Bairu proradila električna centrala i tada je Šabac dobio električnu jednosmernu struju . Iduće godine, pokraj centrale proradilo je i parno kupatilo, koje je koristilo toplu vodu i paru novopodignute centrale. Jednospratna zgrada i prostorije gde su bili smešteni generatori još postoje dok je visoki dimnjak srušen oko 1930. godine. Od centrale ka centru Šapca duž ulice Cara Dušana bili su postavljeni drveni stubovi koji su nosili električne vodove. Na nekim od stubova bile su postavljene električne sijalice. Sa centra grada ulična električna mreža račvala se na Beogradsku, Pocersku i Jevremovu ulicu. Centrala je proizvodila struju samo u večernjim satima i ranim jutarnjim. Služila je isključivo za osvetljenje
U prvo vreme osvetljavane su glavne ulice, državna nadleštva i manji broj privatnih kuća, pa je tako elektrifikacija lagano prodirala u sam centar grada. Da baš nije sve išlo tako lagano vidi se jer je Okružni odbor tek polovinom 1912. godine odobrio sredstva da se u Gimnaziji uvede električno osvetljenje.
Iz: Godišnjaka 17, Međuopštinski istorijski arhiv; SEĆANJA NA STARI ŠABAC – SVA SVETLA ŠAPCA
