„Tih je godina sve što se moglo nazvati novinom, što je bilo korisno i od neke potrebe, ulazilo je prvo u Šabac, a kroz njega u Milošev Kragujevac, Beograd, pa u celu Srbiju“, pisao je Milan Jevtić. Dinastija koja je oslobađala, uzdizala, izgrađivala i stekla nezavisnost Kneževine, ostavila je dubok trag u Šapcu. Tačnije, tome je zaslužan Jevrem, najmlađi brat srpskog kneza Miloša Obrenovića, istovremeno i najmlađe od devetoro dece u porodici Martinović–Mihailović. Zato Šapčani danas sa ponosom govore da žive u gradu prvina.
„Možemo slobodno da kažemo da je jedan od prvih i, možda u tom trenutku, i najlepših konaka u Srbiji upravo bio dvor Jevrema Obrenovića, završen 1824. godine, čija maketa se nalazi u stalnoj postavci našeg muzeja. Ali ono što je važno jeste način na koji se život odvijao u tom dvoru, i to je upravo ono što pokazuje da su, primera radi, prvi zastakljeni prozori, zastakljeni staklom, bili upravo na dvoru, odnosno konaku Jevrema Obrenovića, da je prvi fijaker, u smislu jednog udobnog, pomalo prestižnog prevoznog sredstva tog vremena, takođe stigao prvo u Šabac, da je taj, maločas pominjani prvi klavir, bio klavir na kojem je svirala Anka Obrenović, Jevremova ćerka, nešto kasnije kada je odrasla, da je Jevremov konak bio mesto koje je imalo poziciju tik uz ulicu, i to je ono što je formiralo kasnije tu čitavu, danas je to šetačka zona u Šapcu, a nekada taj trgovačko–poslovni, stambeni centralni deo grada, da je nedaleko od tog konaka nešto kasnije bila formirana raskrsnica — kažu jedna od prvih u Srbiji — koja govori o počecima urbanizacije u našem gradu,“ objašnjava Tatjana Marković, viši kustos Narodnog muzeja u Šapcu.
Samo pola godine po Jevremovom dolasku u Šabac, Stefan Živković–Telemak piše Vuku Karadžiću u Beč: „Šabac se na Bairu načinьo da ti ima šta oko gledati…“
Za deceniju i po, koliko je Jevrem Obrenović stolovao u šabačkoj nahiji, uspeo je da od turske kasabe stvori grad po evropskom ukusu.
„Kako je Jevrem bio otvoren ka novinama i sigurna sam da je tu svoju širinu neposredno u svom okruženju zasejao u Šapcu, tako govorim o tome da su prve karte za igru bile u Šapcu, da je prva bela kafa bila u Šapcu, da su prve konjičke trke bile u Šapcu. Jevremovo doba donelo je i prvu apoteku, koja se pominje u nekim pregledima istorije i medicine u našoj zemlji, s tim što, kažu, nije bila u potpunosti po uzusima tadašnjeg vremena, pa se ipak prvom apotekom smatra druga, podignuta nešto kasnije u Beogradu, ali je ostalo zabeleženo da je prva apoteka ipak bila u našem gradu; prva bolnica, prva stajaća vojska. Između ostalog, prva, kako se tada govorilo, muzička banda, koju je Miloš onako, iz Kragujevca, s blagom ljubomorom gledao, pa je, nekoliko meseci pošto je ustanovljena u Šapcu, tražio od Jevrema da tu muzičku banedu, odnosno muzički orkestar, pošalje njemu u Kragujevac, “objašnjava Marković.
Zahvaljujući Jevremovom shvatanju važnosti narodnog prosvećivanja, Šabac je među prvim gradovima u Srbiji obnovio škole, imao učitelje, lekare, apotekare. Godine 1826. u Šapcu radi škola kod crkve, koju je Jevrem podigao sopstvenim sredstvima. Školu pohađa 100 učenika u prvoj i 25 u drugoj klasi. U školi rade dva učitelja: jednog plaća šabačka opština, a drugog Jevrem iz svog džepa.
„Vizija gospodara Jevrema Obrenovića bila je da od jedne orijentalne kasabe napravi moderan evropski grad. Kako je to činio? Dovodio je učitelje, lekare, činovnike i zanatlije iz Beograda i inostranstva – iz Pešte, Beča, Temišvara… Pomenuću dva izuzetno značajna imena: doktora Jovana Stejića i Dimitrija Tirola“, govori Jelena Podgorac Jovanović, direktorka Biblioteke šabačke.
Doktor Stejić bio je prvi Srbin sa završenim medicinskim studijama, školovan u Segedinu, Pešti i Beču. Jevrem ga je stipendirao i 1829. doveo u Šabac, ali ga je Kneaz Miloš ubrzo pozvao na dvor. Na Stejićevu inicijativu iz Temišvara stiže Dimitrije Tirol — pisac, geograf, istoričar, slikar i urednik almanaha. On je 12 godina bio učitelj Jevremovih sinova.
U istom duhu i naredne generacije Šapčana odlazile su na školovanje u Peštu, Beč i Pariz, a zatim se vraćale u svoj grad i preuzimale značajne dužnosti, čineći Šabac jednim od najobrazovanijih gradova u Srbiji.
Učitelji pristigli iz Austrougarske donosili su savremene metode nastave i duh evropske prosvećenosti. Godine 1829. Šabac dobija prvog stalnog lekara, a strani lekari iz Nemačke, Mađarske i Italije donose znanja o higijeni i javnom zdravlju — upravo u Šapcu nastaju temelji srpskog javnog zdravstva.
Zbog snažne intelektualne elite, razvijenih kulturnih navika, razgovora o evropskim idejama, građanskim vrednostima, školovanju žena i javnom zdravstvu, Šabac je već sredinom 19. veka nazvan „Mali Pariz“.
U Šapcu je Jevrem proveo 15 godina i svojim delima svrstao se u red znamenitih besmrtnika. Zato se njegov boravak u gradu na Savi naziva „Jevremovim zlatnim dobom“. Svojim vizionarskim delovanjem udario je temelje potonjeg „Malog Pariza“.
Projekat je sufinansiran iz budžeta Grada Šapca. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
