„Mnogi misle da je Šabac šala, al’ je Šabac Beogradu glava…“ – zabeležio je, kako se navodi u većini izvora krajem 19. veka, jedan putopisac sa zapada, nakon boravka u ovom gradu prepunom slikara, glumaca, muzičara, pisaca. A šta je, zapravo, istina i kako je nastala čuvena rečenica koju mnogi Šapčani sa ponosom izgovaraju, kada gvore o svom gradu?!
Jedno je sigurno, to i ne čudi, jer je baš u to vreme imao veliki značaj kao granični grad kneževine Srbije prema Austriji. Šapčani su u to vreme mogli da čitaju svoje novine, i to od 1883. godine, a od 1909. još 11 listova. Na razmeđi vekova Šabac dostiže svoj puni prosperitet. Grade se velelepne porodične kuće u centru grada, letnjikovci u okolini, a sve to sa primerenim stilom i ukusom koji je diktirala tadašnja Evropa.
Cenatr grada početkom XX veka
Neki smatraju da su stihovi ove pesme, zabeležene u vreme kralja Aleksandra Obrenovića, oko 1896. godine, preuzeti iz pesme srpskog melografa i kompozitora Vladimira R. Đorđevića (1869—1938) koji je zapisao tekst i melodiju jedne retke stare pesme koja se u narodu dugo pevala. Stihovi te zanimljive pesme, koju u njegovom zapisu prilažem u celini, glase:
Beograde, Beograde
Zalud tvoja hvala,
Kad je tebi Kragujevac glava!
Kad je tebi Kragujevac glava!
Kragujevcu trava do kolena
Ni ju pasu konji, ni volovi,
No ju gaze kraljevi vojnici.
Pituje ih kralje Aleksandre:
„Čujte li, ljuta, silna vojsko!
Jeste l’ gladni, ili ste pak žedni?“
— Nismo gladni, niti smo pak žedni,
No smo žalni što smo neženjeni;
Tanka puška i otac i majka,
Dva pištolja, dva brata rođena,
Oštra sablja, ljuba verenica.
Bašta Hotela Jugoslavija
Ali, postoji i nešto starija pesmica podrugačica, koju je zapisao pre ove poskočice Vuk St. Karadžić. Po njemu, ona se pevala u Šapcu u toku Prvog srpskog ustanka (još 1804). Kad su slabo naoružani seljaci i ustanici pokušali da osvoje Šabac i šabačku tvrđavu, onda su im šabačke Turkinje spevale podrugljivu pesmicu:
Podigla se jedna šaka Vlaha
I pon’jela u tikvici praha (baruta)
Da otimlju Šabac od Turaka.
Oni misle da je Šabac šala —
A Šabac je Biogradu glava!
Čuvana kafana Šaran
Paralelno sa trgovinom i zanatstvom razvijao se i kafanski život.
Dobru ilustraciju ovakvog šabačkog meraklijskog i boemskog načina života imamo u stihovima pesnika Dragiše Penjina: „Kad je deda lumpovao, na tri šora i dva skvera, vozili su štap i šešir dva posebna fijakera“. U periodu koji obuhvata kraj 19. i početak 20. veka, Šabac daje nekoliko značajnih ličnosti iz oblasti kulturnog i naučnog stvaralaštva. Ističu se Stojan Novaković, dr Laza K. Lazarević, Janko Veselinović, Milorad Popović – Šapčanin i drugi.
Zgrade koje su srušene da bi se sazidale nove
Okupacija je mnogo toga promenila, ali ne i duh. Nemiran, vragolast, šaljiv…Industrijalizacija mu je davala i oduzimala. Novi tokovi su ga izgradili i osavremenili.
Šabac je i danas država za sebe. Prestonica šale i smeha. Republika kojom su vladali Mihailo – Mile Stanković, Branko Ćopić, Nela Eržišnik, Mija Aleksić, Dragiša Penjin, Milenko Zablaćanski, Dušan Kovačević, Jelisaveta – Seka Sablić, Lane Gutović, Sergej Trifunović, Dragoljub – Mićko Ljubičić, ekipa “Državnog posla”, Zoran Kesić, Marko Somborac.
Danas je to moderna varoš
Bogata istorija ostavila je Šapcu kulturno, ali i arhitektonsko nasleđe – značajna zdanja među kojima su: Tvrđava, Narodni muzej, Crkva svetog Petra i Pavla, Biblioteka šabačka, Krsmanovića kuća, Narodno pozorište kao i muzej na otvorenom, duž cele glavne ulice. Zagledan u sebe i svoju reku, dovoljno blizu kad zatreba i daleko, po potrebi.
Izvori: Srbija koju volimo, Autor: Đorđe Perić
Pošetali šabački trgovci, Novica Prstojević
