Među svim istaknutim Šapčanima koji su svom narodu, državi i nauci za života dali izuzetan doprinos u oblastima kojima su se bavili, nalazi se i Mihailo Đurić. Filozof i sociolog, profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu, član SANU, Mihailo Đurić ostavio je neizbrisiv trag u srpskoj društvenoj misli 20. veka. Danas se navršava šest godina od njegove smrti.
Mihailo Đurić, filozof i sociolog
Mihailo Đurić rođen je 22. avgusta 1925. godine u Šapcu, od oca Stevana, sudije, i majke Milice rođ. Despotović, učiteljice. Osnovnu školu i gimnaziju učio je u raznim mestima službovanja svog oca, a deo školovanja proveo je i kao đak Šabačke gimnazije. Studirao je pravo, filozofiju i klasičnu filologiju u Beogradu. U prilog njegove svestranosti, važno je istaći izrazit muzički dar koji je ispoljavao sviranjem na violini i komponovanjem, kao i veliki slikarski talenat o kom i danas svedoči veliki broj crteža sa motivima iz Južne Srbije. Doktorirao je 1954. godine, na Pravnom fakultetu Univerziteta u Beogradu, sa tezom ,,Ideja prirodnog prava kod grčkih sofista“. Iste godine postao je asistent na Pravnom fakultetu, gde je prošao sva naučna zvanja, da bi 1964. godine bio izabran u zvanje redovnog profesora. Bio je gostujući profesor za filozofiju na univerzitetima u Beču, Zapadnom Berlinu i Augsburgu. Od 1974. do 1989. godine bio je naučni saradnik u Institutu društvenih nauka u Beogradu. Bio je predsednik naučnog veća Instituta za filozofiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, pokretač i glavni urednik časopisa ,,Filozofski godišnjak“. Dobitnik je prestižne međunarodne nagrade „Prof. Luiđi Tartufari”(2009) koju dodeljuje Nacionalna akademija nauka Republike Italije za oblast filozofije, kao i Oktobarske nagrade grada Beograda (1990). Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu i Evropske akademije nauka i umetnosti u Salcburgu. Kao naučnik i filozof, Đurić je bio veoma plodan pisac. Delujući u širokom vremenskom razdoblju od šest decenija, objavio je desetine studija i monografija, na stotine članaka, rasprava i priloga u domaćim i stranim časopisima i zbornicima. Umro je 25. novembra 2011. godine u Beogradu, a sahranjen je na Novom groblju.
Spomen ploča na Vraćaru u čast profesora Đurića
Privrženik filozofije, koji je i sam potvrđivao da je ona nesvodljiv individualni čin, znao je isto tako da filozofija ima i svojih nacionalnih obeležja, te da filozof, osobito u teškim trenucima državne i istorijske egzistencije naroda kojem pripada, ne može biti ravnodušan i obitavati usredsređen na sopstvenu sferu mudrovanja. Poseban trag u životu i radu Mihaila Đurića, utisnut je u njegovom govoru iz 1971. godine u raspravi o ustavnim amandmanima kojima se ubrzano radilo na razbijanju Jugoslavije, na štetu srpskog naroda. U svom izlaganju na sastanku Sekcije udruženja univerzitetskih nastavnika održanom 18. marta 1971. godine na Pravnom fakultetu u Beogradu, profesor Đurić usprotivio se predloženim ustavnim amandmanima. Verujući da se na ovaj način, javnim istupom, može suprostaviti politici svršenog čina, izložio je svoje oštro kritičko gledište o predloženim promenama ustava.
Mihailo Đurić govori studentima u amfiteatru V Pravnog fakulteta u Beogradu, 2. juna 1968.
U govoru je naveo da ,,jugoslovenska država već sada predstavlja samo geografski pojam, budući da se pod maskom razvijanja ravnopravnosti između naroda koji u njoj žive, uspostavlja nekoliko samostalnih, nezavisnih, čak i međusobno suprostavljenih nacionalnih država“. Smatrao je da se ovim činom vraćamo na pitanja koja više ne bi trebalo da imaju epohalnu važnost. ,,To nisu pitanja našeg vremena, uprkos tome što ih jedno zlosrećno nastojanje tako uporno povampiruje u našem prostoru“, tvrdio je profesor Đurić. Upozorio je na opasnost koju ove promene nose po srpski narod, naglašavajući da on mora početi da se bori za svoj ,,opasno ugroženi nacionalni identitet i integritet“. Ovo njegovo izlaganje pod nazivom ,,Smišljene smutnje“, objavljeno je prvo u listu Student, a potom i u časopisu Anali Pravnog fakulteta u Beogradu. Zbog svih ovih iznetih tvrdnji, profesor Mihailo Đurić je odstranjen sa Pravnog fakulteta i presudom Okružnog suda u Beogradu, 17. jula 1972. godine, osuđen na kaznu strogog zatvora u trajanju od dve godine zbog krivičnog dela neprijateljske propagande, kasnije preinačenu na kaznu zatvora od devet meseci. Kaznu je odslužio u požarevačkoj Zabeli. Paradoksalno, stavovi o ustavnim amandmanima profesora Đurića za nešto više od jedne decenije preovladaće kao oficijalno stanovište SR Srbije. Kao dokaz uvažavanja njegovog intelektualnog rada i ispravnosti iznešenih stavova zbog kojih je surovo i nepravedno kažnjen i odstranjen iz akademskih krugova, veliki broj svetskih intelektualca ispoljio je solidarnost sa Mihailom Đurićem, protestujući protiv suđenja za delikt mišljenja i grubo kršenje principa pravne države i vladavine prava. Njihovim posredovanjem, prof. Đurić je nakon izdržane kazne dobio poziv da kao gostujući profesor održi predavanja na fakultetima u Nemačkoj i Austriji.
Mihailo Đurić, Loznica: crkva, crtež u grafitnoj olovci, 20 h 17 cm
Pored mnoštva objavljenih članaka i rasprava u domaćim i stranim časopisima i zbornicima, Mihailo Đurić objavio je 12 knjiga i priredio 7 zbornika. Glavni radovi na srpskom jeziku bili su; Ideja prirodnog prava kod grčkih sofista (1954), Problemi sociološkog metoda (1962), Sociologija Maksa Vebera (1964), Niče i metafizika (1984), Izazov nihilizma (1986) i dr. Priredio je i pet knjiga na nemačkom jeziku. Izdavačko preduzeće Službeni glasnik izdalo je Izabrana dela Mihaila Đurića u dvanaest knjiga kojima se čuva njegov rad i stvaralaštvo kao izuzetna kulturna vrednost. U svom poslednjem tekstu Pred vratima Hada , koji je napisao posle dobijanja prestižne nagrade Nacionalne akademije nauka Republike Italije 2009. godine, nalazi se njegova zavetna rečenica: ,,Ništa nije konačno izgubljeno sve dok smo uistinu budno svesni svog dičnog srpskog korena, drevnog grčkog zavičaja i opštečovečanskog evropskog opredeljenja“.
Mihailo Đurić je komponovao ovu elegiju za vreme Drugog svetskog rata
Mihailo Đurić u dva navrata živeo je u Šapcu, kao sasvim mali, u doba porodičnog blagostanja I harmonije, a kasnije u strašnom I oskudnom periodu Drugog svetskog rata. Oba puta, porodica je stanovala u dvorišnoj zgradi u ulici Pocerskoj (danas Masarikova) 78. Mladi Mihailo, nakon odvođenja oca Stevana u nemački logor, ratne godine provodio je u Šapcu, čvrsto se posvetivši učenju. Prof. dr Jovica Trkulja, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, u predavanju održanom prošle godine u okviru obeležavanja “Dana Mihaila Đurića” istakao je da su “te ratne godine, grad Šabac i Šabačka gimnazija imali ključnu ulogu u intelektualnom formiranju Mihaila”. U junu 1944. završio je Šabačku gimnaziju i polažio veliku maturu kao jedan od najboljih učenika u generaciji. Već tada posvetio se narodnooslobodilačkoj borbi I sve do kraja rata učestvao u raznim sabotažama organizovanim od strane SKOJ-a kao i u borbama za oslobođenje Beograda. Kraj rata dočekao je u Beogradu kao student Pravnog fakulteta i istaknuti skojevac. Međutim, po završetku rata sa bratom Jovanom istupio je iz SKOJ-a i Komunističke partije i nikada se u nju nije vratio. Mihailu nikada nije bio priznato zalaganje u narodnooslobodilačkoj borbi od strane Komunističke vlasti, zbog ličnog neslaganja sa nekim važnim ljudima iz partije. Nerazumevanje od strane vladajućih elita pratilo ga je tokom čitavog života i intelektualne karijere. Profesor Trkulja u pomenutom predavanju naveo je brojne pojedinosti iz života jednog od najbrilijantnijih srpskih mislilaca. Istakao je da je njegov život “proticao u znaku seoba i izgona, ratnih nevolja, robije, smrti i bolesti najbližih”, da je “preživljavao dramatične udare sudbine, surovi ostrakizam, neprebolne tuge, vapijuće praznine”. Đurić je doživeo tragičnu sudbinu oca koji je sahranio sina, a uprkos nesvakidašnjem doprinosu srpskoj naučnoj misli , do kraja života živeo je u tuđem stanu. Veliki poznavalac života i dela Mihaila Đurića, Jovica Trkulja, podvukao je da “Samo izuzetno umni, prirodno obdareni, karakterni i duhovno bogati ljudi mogu mirno, sa punim dostojanstvom u svom bolu, da prime ono što je neminovno, bez očajavanja i rezignacije”.
Mihailo Đurić je komponovao ovu elegiju
Prošle godine ustanovljen je Organizacioni odbor „Dana Mihaila Đurića“, koji će se baviti zaštitom njegovog lika i dela, i promovisati njegova naučno-filozofskih dostignuća. Ove godine “Dan Mihaila Đurića” biće obeležen u ponedeljak, 27. novembra svečanim programom u Šabačkoj gimnaziji i razgovorom o knjizi “Čuvar dostojanstva filozofije” u Svečanoj Sali Biblioteke šabačke.
Iz serijala “Znamenitih trag”. Projekat je sufinansiran iz budžeta Republike Srbije – Ministarstvo kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
