Rodno mesto Vuka Karadžića, gledano po broju prodatih ulaznica, godišnje poseti preko 60 hiljada ljudi, a nezvanično, taj broj je mnogo veći. Stazama reformatora srpske pismenosti idu predškolci, đaci, meštani, posetioci iz Srbije, turisti sa svih kontinenata, ali i jezički stručnjaci iz inostranstva, koji u mesto gde je rastao građanin sveta, kako je 1985. nazvan rezolucijom UNESKO-a, dolaze u potragu za lepotom, znanjem i inspiracijom.
Nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja (Foto: Distrikt)
Vukova spomen-kuća, proglašena 1979. godine za nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja, sa okućnicom autentičnog dinarskog seoskog domaćinstva iz 19. veka, čini najupečatljiviji deo etno-kompleksa podno Gučeva, koji se prostire na 5 hektara. Ovde je smešteno 35 objekata narodnog graditeljstva različite namene, povezanih uskim kamenim stazama i ograđenih pletenim i drvenim tarabama – Muzej jezika i pisma, Kuća pisaca, Muzej Vukovih sabora, vajat „Vuk i nauka“, Radionica starih zanata, abadžijska radnja, crkva brvnara Svetog Arhangela Mihaila, apartmani za smeštaj gostiju, suvenirnica. Uz etno-kompleks otvoren je i moderni Obrazovni centar “Vuk Karadžić”, kako bi edukativni potencijali izvorišta srpskog jezika, bili maksimalno iskorišćeni.
Najznačajnija istorijska priča ovog kraja (Foto: Distrikt)
Svako će naći zadovoljstvo u oazi zelenila širokih poljana i proplanaka, ispresecanih žuborom rečice Žeravije. Lepota, tradicija i kultura – stali su u kompleks prepun gostiju od početka proleća do zadnjih dana jeseni, dok za vreme Vukovog i Đačkog Vukovog sabora posebno oživi. Za devet decenija, koliko je prošlo od obnavljanja kuće i stvaranja prvih obrisa etno ambijenta, Tršić je postao jedan od najprepoznatljivijih turističkih, ali i kulturnih brendova Srbije.
Reka Žeravija spušta se sa Gučeva (Foto: Distrikt)
Vuk je rođen i živeo u dvorištu u kom se danas nalazi spomen-kuća, prvi muzej na otvorenom u Kraljevini Jugoslaviji. Istorijska priča stara je više od dva i po veka.
– Prvi Karadžić, koji se ovde doselio oko 1740. godine sa Durmitora iz sela Pećnice, bio je Vukov deda Joksim. Tada je iz stare Hercegovine došlo oko 40 porodica u Tršić, koji je bio gotovo pust. Joksim je sagradio drvenu pletaru na istom mestu, gde je danas Vukova kuća. U njoj se Vuk i rodio na Mitrovdan 1787. godine – kaže Miroslav Terzić, istoričar Centra za kulturu „Vuk Karadžić“, pod čijom se upravom kompleks nalazi.
Unutrašnjost Vukove sobe (Foto: Distrikt)
Turci su selo, imanje i kuću Karadžića spaljivali nekoliko puta. Poslednji put je imanje uništeno 1813, u vreme, kada Vuk ne živi ovde. U 17. godini, na početku ustanka, otišao je u Istočnu Srbiju, pa u Austriju. Imanje su, sticajem okolnosti, otkupili meštani.
– Prvi put je ovde ponovo došao 1847. godine, a poslednji 1862. sa knezom Mihailom, u svojoj 75. godini, samo dve godine pre smrti. Imanje su od Vukovog sina Dimitrija otkupile komšije, i pretvorile ga u poljoprivredno zemljište. Malo ko je u selu znao gde je bila Vukova kuća. Srećna okolnost je da je porodica, koja je krajem 19. veka posedovala imanje, sačuvala ognjište Vukove kuće. Tršićani Gajo Matić i Kojo Marjanović, postavili su veliki krst od hrastovine u ognjište i tako obeležili mesto. Danas se taj krst nalazi u sobi Vukovoj – priča istoričar.
Hrastov krst kao znamenje ognjišta (Foto: Distrikt)
Priča o kompleksu počinje 1931. godine, kada je osnovan Odbor za obnovu Vukovog spomen-objekta, čiji su članovi bili tadašnji načelnik šabačkog okruga Ljubomir Pavlović, profesor Žika Popović, dr Milenko Marin, učitelj Lazar Mišić. U saradnji sa meštanima najpre su otkupljena 32 ara zemlje, a ubrzo, po nalogu Ministarstva prosvete, škole počinju da sakupljaju novac za obnovu Vukove kuće.
Autentični predmeti seoske kuće 19. veka (Foto: Distrikt)
Kuća je urađena prema tipovima starije jadarske kuće – ima drveni kostur, ispunjen nepečenom ciglom i krov od drvene šindre. Maleni tronožac, krevet, ognjište i sto, ikone i portret Vuka Karadžića, koji je naslikao Pavel Đurković 1816. godine, ovaj memorijalni objekat čine bajkovitim. Kad je kuća osveštana, 18. septembra 1933. godine, iza nje je posađena lipa, koja ovde stoji i danas. Tada je u dvorištu ispred kuće održan prvi Vukov sabor. Obeležavanjem Stogodišnjice pobede Vukovog jezika i kulturne revolucije 1947. godine, dvorište je prošireno, posađen voćnjak, i doneti vajat, čardak, kačara i mlekar.
Kompleks se vremenom širio (Foto: Distrikt)
Kompleks se razvijao sa potrebama uvođenja novih sadržaja. Zajedničkim radom srednjoškolskih i studentskih radnih brigada i studenata slavistike iz inostranstva, na stogodišnjicu Vukove smrti 1964. godine, izgrađeno je saborište, četiri kilometra dug put do Vukove kuće i staza do Manastira Tronoša. Na jubilej, proslavljan 1987. u celoj Jugoslaviji – 200 godina od Vukovog rođenja, kompleks je postao bogatiji za nekoliko objekata narodnog graditeljstva, u koje su smešteni Muzej Vukovih sabora, opančarska i krojačka radnja, galerija.
Suvenirnica na ulazu u spomen-kuću (Foto: Distrikt)
Otkako je 2002. godine Vukova kuća sa okolinom proglašena za znamenito mesto, novi radovi zahtevaju nove objekte. Sagrađena je crkva brvnara posvećena Arhangelu Mihailu, krsnoj slavi Karadžića, opremljena Radionica starih zanata, otvorena multimedijalna učionica „Vuk i nauka“, abadžijska radnja. Tako ovaj prostor postaje kulturna, memorijalna i etnološka postavka.
Saborište sa nekoliko objekata predstavlja središnji deo kompleksa (Foto: Distrikt)
Kao potreba da se nešto više kaže o Vukovom delu, otvoren je Muzej jezika i pisma 2011. godine. Tako ovo mesto, pored svog autentičnog izgleda, nastavlja da uspešno promoviše i kulturno-obrazovne vrednosti.
– Naša stalna postavka „Srpsko pismo i jezik kroz istoriju“, i izložba „Uticaj – Vuk i savremenici“, govore o Vukovom zalaganju za jezik i uticajima na njegov rad. Pored toga imamo i gostujuće izložbe gradova iz cele Srbije i regiona, a takođe i mi gostujemo sa svojim izložbama u institucijama kulture u zemlji i inostranstvu – kaže Ana Čugurović, kustoskinja Muzeja jezika i pisma i jedna od autora brojnih izložbi.
Muzej jezika i pisma (Foto: Distrikt)
– Ono što se posetiocima trenutno najviše sviđa su Vukovi azbučni kovčežići – interaktivna izložba na otvorenom. Sa jedne strane su slova azbuke, sa druge reči iz Vukovog Rječnika, i najvažnije – imaju kod, koji pomoću mobilnog telefona upućuje na platformu „Raskovnik“, na kojoj su različiti digitalizovani srpski rečnici i Vukova oba Rječnika – kaže ona.
Postavka o jeziku (Foto: Distrikt)
Inovativne radionice na temu jezika, pisanja i prevođenja okupljaju studente srpskog jezika iz inostranstva i Srbije, prevodioce, osnovce, srednjoškolce, pisce, glumce. Tako je nastala i prva Kuća pisaca u Srbiji.
– Predstavlja rezidencijalni boravak za pisce i prevodioce iz inostranstva, koji ovde dovršavaju svoje literarne radove i dobijaju priliku da se upoznaju sa našom kulturom i istorijom. Imali smo goste sa skoro svih kontinenata – Izabel Munjez iz Španije, Mej Halid iz Egipta, Rodž Glas iz Britanije, Kajoko Jamasaki iz Japana, Ala Tatarenko iz Ukrajine, Žela Georgijeva iz Bugarske, Vil Firt iz Nemačke i mnogi drugi.
Ko jednom dođe, vraća se opet (Foto: Distrikt)
Izložbe, kaligrafske, slikarske, vajarske, grnčarske, radionice tkanja, škola guslanja i mnoge druge, samo su deo kulturno-edukativnog programa koji nudi Znamenito mesto Tršić, pored istorijskog časa među objektima narodne arhitekture i rekreacije u živopisnoj prirodi.
Oaza mira (Foto: Distrikt)
Zato se u Vukovu tvrdnju: “Ja sam se u Srbiji rodio i uzrastao, i zato mi se čini da na svijetu nema ljepše zemlje od Srbije, ni ljepšega mesta od Tršića ”, uveri svako ko dođe u ovo mesto izuzetnog kulturnog i turističkog značaja.
Iz serijala „NASLEĐE PODRINJA“. Projekat je sufinansiran iz budžeta Grada Loznice. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
