„Evo ti još jedne lepe slike. Brzak te pozdravlja, veli sasvim je zaboravio da se naljutio na ruzmarin. Uostalom, evo i on će svojim potpisom potvrditi. Pozdrav svima i tebi od mame i tajke, a i Brzaka. Onaj je ruzmarin davno precvetao i osušio se. Ja sam na to davno zaboravio. Mnogo pozdrava!” – piše Janko Veselinović kćerki Persidi 1903. godine na razglednici iz Vrnjačke banje. Ispisane originalnim rukopisom, banjske i razglednice iz Zemuna, otkrivaju delić piščevog odnosa sa porodicom i prijateljem Dragomirom Brzakom, sa kojim je stvarao pozorišne komade s pevanjem “Opklada” i “Đido”.
Razglednica iz Vrnjačke banje kojom se Janko Veselinović javlja ćerki – 1903. godina (Izvor: Međuopštinski istorijski arhiv)
Vredna dokumentarna i memoarska građa u formi ličnih prepiski, dopisa, molbi, žalbi i ostalih načina pisanog komuniciranja znamenitih ličnosti iz 19. i 20. veka Šapčanima je u vidu dokumentarne izložbe bila dostupna i na gradskom trgu. Pisma koja svedoče o značajnim pojedinostima iz gradske i nacionalne istorije, čuvana su u različitim zbirkama poklona i otkupa, Šabačkog suda, različitih građanskih udruženja i ostalim vrednim arhivskim fondovima, a sada se, kao vredna istorijska građa, čuvaju u Međuopštinskom istorijskom arhivu.
Pismo Miloša Obrenovića ženi Ljubici – 4. mart 1840. Herešt (Izvor: Međuopštinski istorijski arhiv)
Dokumenti, fotografije, portreti potpisnika pisama, koji su svojim životom i delom već postali deo istorije, ili onih manje poznatih, važni su za rekonstrukciju duha vremena. Značajan istorijski materijal iz različitih izvora saopštava zanimljive pojedinosti u vezi sa osobom koja piše, kao i sa primaocem pisane poruke, a ujedno daje i širu sliku određenih prilika iz prošlosti.
Molba kraljice Natalije Narodnoj skupštini (Izvor: Međuopštinski istorijski arhiv)
Iz epistolarnih dokumenata, sagledavaju se na nov način pojedini momenti iz života članova dinastije Obrenović – iz pisama kneza Miloša, Mihaila, Jevrema Obrenovića, kralja Milana i kraljice Natalije, a tu su i svedočanstva o drugim znamenitim ličnostima iz prethodna dva veka. Posebnu celinu čine pisane poruke ratnih zarobljenika iz Drugog svetskog rata.
Kraljica Natalija (Izvor: Međuopštinski istorijski arhiv)
– Pisma Stojana Novakovića, mitropolita Mihaila koji je bio i episkop šabački, Jovana Ristića, Tome Vučića Perišića, zatim pisma znamenitih Šapčana koji su puno učinili za društveni i kulturni život Šapca – Žike Popovića, Janka Veselinovića, a tu su i pisma ratnih zarobljenika iz Drugog svetskog rata, ljudi koji su bili u vojsci Kraljevine Jugoslavije, poslatih u vojne logore, a posle logora slati na prinudni rad. Oni su pisali svojim porodicama, javljali se da ih obaveste da su živi, da su dobro – navodi istoričar Ivan Dosković.
Razglednica iz Zemuna Janka Veselinovića 1904. godine (Izvor: Međuopštinski istorijski arhiv)
Muzej prepiske omogućio je uvid u intimne detalje iz života vladara.
– U pitanju je, recimo, pismo Miloša Obrenovića njegovoj ženi Ljubici iz 1840. godine u kom javlja da joj je poslao pismo, da ga preuzme iz carigradske pošte i da je sa zdravljem dobro, ali da mu oči nisu zdrave i da ih mora što pre lečiti, zatim prepiska između Jevrema i Mihaila iz vremena kada Mihailo treba da postane vladar, molba kraljice Natalije Narodnoj skupštini u kojoj traži da joj se pomogne vraćanje sina ili da ga češće viđa – izdvaja istoričar.
Veselinovićevi pozdravi kćerki (Izvor: Međuopštinski istorijski arhiv)
U jednom od ovih dokumenata je žalba iz 1832. godine, koju je Jevrem Obrenović poslao šabačkom Sudu. U njoj protestuje da mu se “neki Toša” meša u dogovorena uputstva koja je izdao svim kmetovima u vezi sa izradom ograde na crkvenoj porti i vratima kuda će prolaziti vladika. Zatim, tu je originalnim rukopisom kralja Milana ispisan govor kojim se obratio narodnim poslanicima u Velikoj narodnoj skupštini povodom rata sa Turskom 1876. godine i sklapanja mirovnog ugovora.
Žalba Jevrema Obrenovića (Izvor: Međuopštinski istorijski arhiv)
Interesantna su pisma Stojana Novakovića u kojima piše Vladanu Đorđeviću o poseti kralja Aleksandra Beču, teškoćama koje ima sa bankama oko zajma, zatim o pitanju priznavanja srpske narodnosti u Turskoj i mnoga druga.
Iz serijala „ŠABAC – OD MALOG PARIZA DO ČIVIJAŠKE REPUBLIKE”. Projekat je sufinansiran iz budžeta Grada Šapca. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
